بررسی تطبیقی فضای تصویری نقش سرو بر سنگ قبور مجموعه تاریخی- فرهنگی تخت پولاد، آرامگاه ارامنه، امامزاده ها و کلیساهای اصفهان

چکیده: یکی از نخستین اموری که بشر آموخته؛ به خاک سپردن مردگانش است. قابیل، پس از کشتن برادرش به خاک سپردن او را از کلاغی آموخت. درطول تاریخ هرچند روش های دیگری هم برای وداع با کالبد مردگان ابداع شد؛ اما خاکسپاری به ویژه در بین ادیان ابراهیمی روش اصلی باقی ماند. گور، نقطه اتصال زندگان و مرده ایست که از این جهان رفته است. مزار آن که مرده است، از یک سو مایه تسلی بازماندگانی است که با او حشرونشر داشته اند و از سوی دیگر گرامی داشتن هم اوست که نیست. در بین مزارهای بزرگ و نامدار و تاریخی ایران، تخت پولاد اصفهان در بین مزارات ایران و بلکه جهان تشیع بسیار مهم است. پس از مزار متبرک و کهن وادی السلام نجف و هم چنین مزار کهن و البته بسیار محدود شیخان در قم، تخت پولاد مزار معتبری است که قرنهاست، پذیرای مومنان است. با تاسیس آرامستان نوی باغ رضوان در سال 1362، تخت پولاد به خاطره قومی ایران و به ویژه اصفهان پیوست ولی همچون گنجینه ای برآمده از تاریخ کهن این شهر همچنان میدرخشد. نظام نشانه شناسی این سنگ ها میتواند موضوع تحقیقات پرشمار باشد؛ نقوش بسیاری هستند که مکرر دیده میشوند و البته با تنوع گرافیکی و تصویری بر روی سنگها نقر شده اند. یکی از این نقوش سرو است. سرو از نقوشی است که در تاریخ پیش از اسلام ایران به پس از اسلام رسیده است و نظام نشانه شناسی ویژه خود را دارد. بر روی سنگ مزار مسیحیان ارمنی اصفهان نیز نقش سرو دیده می شود. سرو در هنرهای صناعی ایران در شکل بته جقه بارها و بارها دیده میشود. همچنین در آیینهای فرهنگی به ویژه در سوگ ها سرو در نخل گردانی و علمهای عزاداری دیده میشود. بی تردید میتوان ریشه حضور سرو در فرهنگ ایرانی را در نقش و اهمیت و قداست آن در آیین زرتشت دانست. آن چه که در این پژوهش بررسی می شود؛ بررسی و مقایسه نقش سرو بر روی سنگ مزارهای مزارات اصفهان (مجموعه تاریخی- فرهنگی تخت پولاد، مجموعه آرامگاهی ارامنه، امامزاده ها، کلیساها) می باشد. این نقوش در گام نخست به صورت مستقل بررسی و در پایان، برای بهره برداری بیشتر، خلاصه نگاری شده؛ به صورت استیلیزه ارائه میشوند.